VAHİDİYET VE Ehadiyet tevhidi anlamada anahtar iki kavramdır.
Nasıl ki güneş tüm yeryüzünü aydınlatması ile vahid ise her cam parçasında yansıyışı ile ehaddir. Yapraklarda türlü renkler halinde tezahür edişi ile de ehaddir.
Aynı şekilde Rabbimiz herkese göz, kulak, ağız, burun yüz ve el verişi ile Vahidddir. Ama, bana özgü bir yüz verişi ile Ehaddir, bana verdiği kulak ve ona taktığı seslerden zevk alma özelliği verişi ile Ehaddir. Parmağıma, mühürlerin en sağlamı olan eşsiz çizgileri nakşedişi ile Ehaddir.
Öyle de, bana verdiği anlama ve ifade özelliği ile Ehaddir. Bana bahşettiği yazma nimeti ile Ehaddir. Bir başkasına verdiği nutuk ve halkla ilişkiler nimetleri ile Ehaddir.
Bu hakikatlerin yansımaları, farkında olunsun veya olunmasın, eğitim penceresinde bir nebze anlaşılmış gibidir.
Eğitim programlarında her ferdi kendi istidat ve kabiliyetleri doğrultusunda yetiştirilmekten söz edilir. Batı ülkelerinde, öğrenciye yaklaşımda biriciklik (uniqueness) ve esneklik (flexibility) çok önem verilen iki kavramdır. Kişiselleştirilmiş eğitimi ve çoklu zeka teorisi hemen her eğitimcinin dilindedir.
Bu farklılıklar göze alındığında; yani Rabbim bana altı milyar küsur insan içinde farklı özellikler vermiş ise benim başkasının anladığının aynısını anlamam, onun dediklerini aynen tekrar etmem beklenmemelidir.
Yani, anlamanın ölçüsü tekrar değildir. Bir sözü anlayan, anladığını -en azından- başka ifadelerle söyleyebilmelidir (paraphrase). Aksi, Sadık kardeşimin ifadesiyle, “gerçeği inciten papağan”lık olur.
Yine, uzmanların anlattıklarına ve bunca yıllık eğitim tecrübemizin hissettirdiğine göre, her öğrencinin anlatılan bir dersin tasvirini; mesela resmini, kavram haritasını çizmesi istense herkesin farklı şeyler resmettiği görülecektir. Onlardan, öğretmenden anladıklarını aynı söz ve ifadelerle tekrarlamaları beklenmemeli.
Ezber, çağa da uygun değildir. Ezcümle, memur yetiştiren, devlete bürokrat sağlayan bir sistem için iyi idi. Oysa müteşebbis, dünyanın hemen her yerindeki insanlarla diyalog kurabilecek bir nesil için geride kalmıştır. Tek parti rejimlerinde, şefin buyruklarını herkesin beynine şırınga etmek için idealdir. Ama hür rejimler için değil.
Maalesef, ezberin tek tip kafa yetiştirmenin geçmişi tekrarlayıp durmanın en önemli vasıtası bugün ÖSS denilen, neyi ölçtüğü meçhul sınavdır.
Bu sınav olduğu sürece çoğulculuğa, bir hadiseye çeşitli veçhelerinden bakabilme hedefimiz tam olarak gerçekleşemeyecektir.
Bu sistemde kalındığı sürece, aramızda farklı kafalar, cins beyinler daha az çıkacaktır. İlk ve orta öğretimde en ufak bir değişiklik ÖSS’yi nazara almadan yapılamıyor. Bu sebeple, çoğu eğitimcinin kafasında, farklı bir müfredat geliştireyim, öğretime farklı yaklaşımla bakayım düşüncesi yer etmiyor.
Bu sınav oldukça, öğrencilerin daha çok kelime ile kendilerini ifade edebilmeleri de mümkün olamıyor. Esnaftan biri, fikir hayatına bir canlılık getireyim düşüncesi ile bir kasabada okul kitaplarına yer vermeyen bir kitapçı dükkanı açıyor. Ancak bu proje uzun ömürlü olamıyor. Bir iki yıl sonra fikir kitaplarının yerini ÖSS hazırlık kitapları alıyor.
ÖSS, değerlendirilmesinin kolaylığı dışında pek olumlu özelliği olmayan sınavdır: üstün bir sözel kabiliyet isteyen bir bölüme, iki kelimeyi bir araya getirmekten aciz biri, beş seçenekli kutulardan birine bir kurşun kalem kabarcığı çızıktırmakla girebiliyor. Kendini yazıyla ifade etmenin çok önemli olduğu bir pozisyona adam yetiştirecek bir bölümü de dilekçe yazabilecek kadar bile yazılı ifade gücü olmayan birileri girebiliyor.
Bu sınav yerine, farklı yetenekleri açığa çıkaran portfolyo değerlendirmeleri, sözlü ve yazılı ifadelerle kendini anlatabilmeyi öne çıkaran mülakat ve yazılı sınavlar almalıdır. Bu değişiklikten doğabilecek geçici kaosa çare bulunabilir. Bazı öğretim üyelerinin torpil ve iltimasla öğrenci alabilecek olmaları ve bu sebeple bazı kabiliyetlerin kaybolabilecek olması söylediklerimin yanlış olduğu anlamına gelmez. Böyle bir problem iyi niyet ve bu doğrultuda çıkartılacak mevzuatla çözülebilir.
Aksi takdirde, Ehadiyetin yansıması olan “her insan biriciktir - (everyone is unique)” gibi gerçeklik heba edilecektir. Bu gerçekliğe karşı durmakla bir şey kazanamayız.
